Nurdoğan ARSLAN ERGÜN
İrili-ufaklı 5 bin firmanın faaliyet gösterdiği ayakkabı yan sanayiinde, yüzde 100’e varan oranda artan ithalat, zaten maliyetler karşısında darboğazdan geçen yerli üreticiyi zorluyor. İhracatta yüzde 12’lere varan oranda bir kayıp yaşayan sektörde, 5 Eylül 2023 tarihinden itibaren ayakkabıda ithal ürünlere karşı uygulanmaya başlanan referans fiyatın, yan sanayide de devreye alınması bekleniyor.
İthalat yüzde 100 arttığı için sektörün dış ticaret açığı vermeye başladığını belirten Ayakkabı Yan Sanayicileri Derneği (AYSAD) Yönetim Kurulu Başkanı Sait V. Salıcı, “Ayakkabıya bitmiş ürün olarak referans fiyat üzerinden dolaylı vergi getirildi. Yan sanayiinde yani saya ve tabanda yüzde 10 artı yüzde 20 olmak üzere toplam yüzde 30 bir gümrük vergisi söz konusu. Arada 20 puan fark var” dedi.
Bakanlık ile görüştüklerini ve vergi konusunda bir düzenleme beklediklerini ileten Salıcı’ya göre, buradaki üreticileri de rahatsız etmeyecek şekilde bir düzenleme yapılmalı. “Bizim için vergi kanser hastasını geçici olarak iyileştirecek bir ilaç” diyen Salıcı, bu konuda bakanlığa bir sunum yaptıklarını anlattı. Bakanlığın da kendilerinden bir çalışma istediğini aktaran Salıcı, şöyle devam etti: “Vergi üretimi nasıl etkileyecek, vergi gelirse ne kadarlık bir istihdam artışı olacak gibi çalışmalar isteniyor.
Ancak vergi sadece günü kurtarır sonrasında kapsamlı bir çalışma yapılmalı. Geçmişte devlet planlama teşkilatı (DPT) vardı. Yeniden aktif hale getirilmeli. Çay denilince nasıl Rize, kayısı denilince nasıl Malatya akla geliyorsa, ayakkabı denilince de Şanlıurfa gelmeli.”
Uzakdoğulu firmalarla ortaklık olabilir
Çinli firmaların piyasayı bozduğunu söyleyen Sait Salıcı, “Biz fiyatta onlar ile rekabet edemiyoruz. Bizim artık katma değerli, teknolojik ürün yapmamız lazım. Ucuz üründe rekabetçi değiliz. Bunun için de bir-iki Uzakdoğulu firma ile belki ortaklık yapılabilir. İnsanlar Uzakdoğu’ya sefere gitmeye başladılar. Teknolojik yatırım olmalı ki insanlar oraya gitmesin.
Biz bu alanlarda geç kalmışız” dedi. Knowhow için Uzakdoğulu firmalar ile işbirliği yapılabileceğini dile getiren Salıcı, “Teknoloji ithalatı olabilir. Şu an an tek çare o. Yurtdışıdan teknoloji taşıyacaksın. Bunu yapan bir arkadaşımız var. Çinli bir firma ile işbirliği yapıp serbest bölgede bir de tesis kurdular. Şimdi hem iç hem de dış piyasaya ürün veriyor” diye konuştu.
Vergiye ‘imece’ usulü çözüm bulunuyor
Ayakkabıda yüzde 50’leri geçen gümrük vergisine karşı birçok sanayicinin ayakkabının temel iki parçası olan taban ve sayayı ayrı ayrı ithal ederek burada monte ettiğini açıklayan Salıcı, bu şekilde sadece gümrük vergisi maliyetinin yüzde 20 düşürüldüğünü söyledi. Salıcı, “Firmalar taban ve sayayı ayrı ayrı getirerek burada birleştiriyor ve bu şekilde gümrük vergisinden kaçıyor.
Ancak kural gereği hem sayayı hem de tabanı aynı firma getiremiyor. Bu konuda ise iki firma imece usulü gibi biri bir ürünü, diğeri bir diğerini getirerek burada birlikte iş yapıyorlar. Bu yolla hem maliyet düşüyor hem de firma, kumaşçı, kimyacı, derici ile ayrı ayrı uğraşmıyor. Bu durum içerde istihdamı etkiliyor, büyük gelir kayıplarına yol açıyor” ifadelerini kullandı.
Taklit değil kayıt dışı sorunu var
Türkiye’de taklit ürün sorununun sadece ayakkabıda değil her sektörde yaşandığını ifade eden Sait Salıcı, “Taklit ile mücadele edilecekse sadece ayakkabı değil top-yekun mücadele edilmeli. Ayakkabıda asıl sorun taklit değil markalaşmamak. Türkiye’de taklit üründen daha büyük problemin kayıt dışılık olduğunu vurgulayan Salıcı, “Başta ticaret odaları olmak üzere kayıt dışılıkla mücadele için şirket açma kuralları sıkılaştırılmalı” dedi.daları olmak üzere kayıt dışılıkla mücadele için şirket açma kuralları sıkılaştırılmalı” dedi.
Sanayici ceviz kabuğunun içinde
Sanayicinin sanayi devriminden sonra ilk kez bu kadar zor bir dönemden geçtiğini söyleyen Sait Salıcı, “Sanayici, ceviz kabuğunun içindeki kurt gibi. Küçük delikten girip içerde şişmanladı. Bugün o delikten çıkamıyor” dedi.
Yabancı işçisine ev alan sanayici var
Sektörün ana sorunlarından birini eleman sıkıntısı olarak gösteren Sait V. Salıcı, “Emek yoğun bir sektör olarak çalıştıracak işçi bulamıyoruz. Eski talepler gelmeye başlasa üretecek eleman yok. Bir yol haritası hazırlanmalı ve ilk maddesi personel çözümü olmalı. İşçi ithal etmeye başlayan firmalarımız var. Yabancı işçilerine kiralık ev bulamayıp daire alan sanayici bile var” dedi.
AYSAF 1 Mayıs’ta başlayacak
Ayakkabı Yan Sanayicileri Fuarı AYSAF, 70’inci kez 1 Mayıs 2024’te kapılarını açacak. Geçen yıl 400’ye yakın katılımcı firmaya ev sahipliği yapan fuarda, şimdiden 18 bin metrekarelik kısım satıldı. Eylül ayında düzenlenecek AYSAF’ta ise makine, kimya gibi bölümler için özel alanlar olacak.
